W dzisiejszym świecie umiejętności społeczne odgrywają kluczową rolę w skutecznym funkcjonowaniu jednostki. Pozwalają one skutecznie komunikować się, budować relacje, rozwiązywać konflikty i współpracować z innymi. Z tego powodu proponujemy metodologię opartą na podziale umiejętności społecznych na osiem obszarów, co umożliwia bardziej skonkretyzowane podejście do ich rozwijania. Rozwijanie tych zdolności powinno rozpocząć się od najwcześniejszych lat życia, a wsparcie w tym procesie jest kluczowe. Artykuł ten skupi się na omówieniu umiejętności społecznych, zwłaszcza w obszarze emocji.
Czym są umiejętności społeczne?
Definicja Anny Matczak precyzyjnie określa umiejętności społeczne jako “złożone umiejętności warunkujące efektywność radzenia sobie w określonego typu sytuacjach społecznych, nabywane przez jednostkę w toku treningu społecznego.” (2007, s. 7)
Ta kompleksowa definicja podkreśla, że umiejętności społeczne są wynikiem procesu uczenia się i są kluczowe dla skutecznego radzenia sobie w różnorodnych sytuacjach społecznych.
Dlaczego rozwijanie umiejętności społecznych u dzieci jest tak ważne?
Rozwijanie umiejętności społecznych u dzieci ma kluczowe znaczenie dla ich wszechstronnego rozwoju, nie tylko w obszarze społecznym, ale też psychicznym. Jednym z podstawowych powodów, dla których warto skupić się na tym zagadnieniu, jest budowanie skutecznej komunikacji. Poprzez rozwijanie zdolności do klarownego wyrażania uczuć, myśli i potrzeb, maluchy łatwiej nawiązują relacje zarówno z rówieśnikami, jak i dorosłymi.
Wzmacnianie umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami stanowi bardzo ważny aspekt. Dzieci umiejące świadomie rozpoznawać, zrozumieć i efektywnie nimi zarządzać, rozwijają zdolność do lepszej kontroli nad sobą w rozmaitych sytuacjach życiowych, co z kolei wpływa na ich harmonijny rozwój emocjonalny.
8 obszarów umiejętności społecznych według metodologii Węglarz i Bentkowskiej
W ramach metodologii Węglarz i Bentkowskiej kluczowym elementem jest podział umiejętności społecznych na osiem obszarów, co stanowi niezwykle użyteczny i kompleksowy sposób podejścia do rozwoju społeczno-emocjonalnego dzieci. Te obszary, to:
- emocje
- normy społeczne
- komunikacja
- teoria umysłu
- samowiedza i samoświadomość
- asertywność
- radzenie sobie z trudnymi sytuacjami
- współpraca
Autorki dokładnie analizują każdy z tych obszarów w kontekście rozwoju dziecka, oferując wskazówki i konkretne metody pracy, które wspierają wszechstronny rozwój dziecka.
Dlaczego warto pracować nad emocjami podczas zajęć TUS?
Pierwszym obszarem w metodologii Węglarz i Bentkowskiej są emocje. Rozpoznawanie i rozumienie stanów emocjonalnych własnych oraz innych ludzi wydaje się niezbędne do codziennego życia. Dzięki zdolności interpretowania ekspresji emocjonalnej jesteśmy w stanie odczytywać komunikaty niewerbalne oraz przyglądać się mowie ciała. Emocje pozwalają także na komunikowanie własnych stanów i związanych z nimi potrzeb.
Dzieci dopiero z biegiem czasu uczą się interpretować pobudzenie fizjologiczne (reakcje w ciele, które mają miejsce w określonych stanach) i nadawać im znaczenie, tym samym nazywając odczuwane w danej chwili emocje. Rolą dorosłych jest pomóc dzieciom w nazywaniu uczuć. Dzięki prawidłowej interpretacji własnych emocji dzieci będą w stanie wypracować konstruktywne sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami oraz opanują zdolność adekwatnego reagowania na emocje innych osób.
Emocje – jak wspierać rozwój w pracy metodą TUS?
Każdy z wyodrębnionych w metodologii Węglarz i Bentkowskiej obszarów można wspierać na wiele sposobów. Pomimo tego że istnieją gotowe metody pracy, to należy pamiętać, że każde dziecko jest inne – w związku z tym sposób pracy powinniśmy dostosować do jego indywidualnych potrzeb.
Najogólniej mówiąc, chcąc pracować z dzieckiem w obszarze emocji, powinniśmy zacząć od oswajania tej tematyki. Możemy do tego wykorzystać różnego rodzaju karty pracy czy podpowiedzi wzrokowe. Pamiętając o znaczeniu obserwacji i modelowania zacznijmy od siebie – wyrażając i komunikując własne emocje, uczymy dziecko robienia tego samego. Nazywajmy głośno swoje emocje, dajemy tym samym przykład ich akceptowania.
Przykładowe metody:
- karty pracy
- termometr złości
- bajki i opowiadania
- praca z obrazkami/zdjęciami
Pamiętajmy także o procesach, które są niezbędne w kształtowaniu nowych umiejętności u dziecka (niezależnie od tego, nad jakimi kompetencjami chcemy z dzieckiem pracować) – tj. obserwacja i naśladowanie, aktywność własna oraz generalizacja.
Po więcej wiedzy na temat rozwoju umiejętności społecznych u dzieci i pracy metodą TUS zapraszamy na szkolenie Trener TUS! Zapraszamy także na nasz blog, gdzie publikowane są artykuły na temat innych obszarów umiejętności społecznych.
Źródła:
- Węglarz J., Bentkowska D. (2020). Trening Umiejętności Społecznych Dzieci i Młodzieży. Przewodnik dla Terapeutów.
- Węglarz J., Bentkowska D. (2021). Czas Relacji, czyli wspieranie rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecka.
