Normy społeczne to integralna część życia społecznego — odgrywa istotną rolę w naszym codziennym funkcjonowaniu. Dla dzieci to ważny obszar, który wymaga szczególnej uwagi i wsparcia w procesie ich rozwoju. W tym kontekście Trening Umiejętności Społecznych (TUS) stanowi skuteczną metodę, umożliwiającą kształtowanie zdolności związanych z normami społecznymi od najwcześniejszych lat życia. Poniżej omówimy, dlaczego normy te są tak ważne, jak wpływają na rozwój dziecka, oraz jak skutecznie wspierać ten proces za pomocą metody TUS.

Czym są normy społeczne?

Normy społeczne stanowią zbiór ustalonych reguł postępowania, które przyjęte są w określonej grupie lub społeczności. To swoisty wzorzec, według którego jednostki kształtują swoje zachowanie. Stosowanie się do norm społecznych nie tylko determinuje nasze działania, lecz także pełni istotną funkcję w wyrażaniu przynależności do danej grupy czy społeczności. Zastosowanie się do tych reguł stanowi swoiste wyrażenie lojalności względem wspólnoty, będąc jednocześnie środkiem budowania relacji w obrębie danego środowiska społecznego.

W praktyce, zrozumienie i akceptacja norm społecznych mają głęboki wpływ na kształtowanie tożsamości jednostki oraz jej relacji z otoczeniem. Działając zgodnie z przyjętymi normami, jednostka manifestuje przynależność do danej grupy społecznej, co przyczynia się do jej włączenia w struktury społeczne. Poszanowanie norm jest więc kluczowe nie tylko dla harmonijnego współżycia w społeczeństwie, ale także dla kształtowania więzi społecznych i uczestnictwa jednostki w życiu grupy. W ten sposób normy społeczne pełnią funkcję regulacyjną, jednocześnie kształtując tożsamość jednostki poprzez zdefiniowanie jej roli w społeczności oraz wprowadzając ją w świat relacji społecznych.

Normy społeczne według metodologii Węglarz i Bentkowskiej

Normy społeczne są jednym z wyróżnionych w metodologii Węglarz i Bentkowskiej obszarów, nad którym można pochylić się podczas zajęć TUS. Autorki zwracają uwagę na to, że nieprzestrzeganie norm społecznych można rozumieć dwojako – może być to świadomy wybór złamania danej normy lub problem z jego zrozumieniem.

Uczestnicy zajęć TUS na ogół stanowią drugą grupę, dlatego w pracy nad obszarem norm społecznych bardzo ważna wydaje się psychoedukacja umożliwiająca wyjaśnienia potrzeby stosowania konkretnych zasad.

5 sposobów na pracę z dzieckiem w obszarze norm społecznych podczas zajęć TUS

Proponując gry i ćwiczenia, które mogą stanowić podpowiedź do pracy w sprawie norm społecznych podczas zajęć TUS w swojej metodologii Węglarz i Bentkowska wyróżniają cztery podobszary. Są to: normy grzecznościowe, czekanie na swoją kolej, różne zasady w różnych miejscach oraz zasady interakcji z rówieśnikami.

5 przykładowych sposobów na rozwijanie w obszarze norm społecznych

1. Ćwiczenia dramowe — wcielanie się w różne role i sytuacje społeczne podczas ćwiczeń dramowych to doskonały sposób na eksplorację norm społecznych. Dzieci mogą odgrywać scenki, w których będą musiały dostosować swoje zachowanie do konkretnych sytuacji, ucząc się jednocześnie, jak interakcje społeczne różnią się w zależności od kontekstu.
2. Rozważania (np. na podstawie opowiedzianej historii) — rozmowy na temat postaci w opowiedzianych historiach, analizowanie ich działań i decyzji w kontekście norm społecznych, to skuteczny sposób na rozwijanie świadomości dzieci na temat właściwego zachowania. Opowiadanie historii może stanowić ciekawy punkt wyjścia do dyskusji na temat norm społecznych.
3. Historyjki obrazkowe, w których pojawia się problem — tworzenie lub analizowanie historyjek obrazkowych, w których bohaterowie napotykają trudności związane z normami społecznymi, pozwala dzieciom na identyfikację i zrozumienie konkretnych sytuacji społecznych. To narzędzie wizualne wspiera proces nauki poprzez konkretne przykłady.
4. Gry planszowe z zasadami — gry planszowe z elementem edukacyjnym mogą skutecznie wprowadzać dzieci w świat norm społecznych. Poprzez zabawę, uczą się zasad i oczekiwań dotyczących zachowania w różnych sytuacjach społecznych, jednocześnie rozwijając umiejętności podejmowania decyzji.
5. Zabawa „Dobre czy złe zachowanie — ta interaktywna forma nauki polega na kreowaniu sytuacji, w których dzieci muszą oceniać, czy zachowanie przedstawionej postaci jest właściwe, czy nie. To ćwiczenie angażuje dzieci w myślenie krytyczne i pomaga im zinternalizować normy społeczne.

Pamiętajmy, że wybór konkretnych metod powinien uwzględniać indywidualne potrzeby i charakterystykę grupy dzieci. Dostosowanie sposobu pracy do uczestników jest kluczowe dla skutecznego rozwijania umiejętności społecznych w kontekście norm społecznych.

Wymienione wyżej sposoby pracy są inspiracją. Więcej o tym, w jaki sposób wspierać rozwój umiejętności społecznych dowiesz się na szkoleniu Trener TUS!

Źródła:

1. Węglarz J., Bentkowska D. (2020). Trening Umiejętności Społecznych Dzieci i Młodzieży. Przewodnik dla Terapeutów.
2. Jak pracować nad normami społecznymi? Dostęp: https://studiopsychologiczne.com/jak-pracowac-nad-normami-spolecznymi/